5 lưu ý khi thiết kế công trình công cộng cho khu phố

Việc thiết kế công trình công cộng cho khu phố không chỉ là một quá trình kỹ thuật. Nó còn là khả năng kết hợp hài hòa giữa nhu cầu của cộng đồng và các nguyên tắc thiết kế thông minh. Các công trình phải đảm bảo bố cục tổng thể, tính nhân văn, sự hài hòa giữa chức năng và ý nghĩa văn hóa. Để làm được điều này, chính quyền cần đảm bảo những nguyên tắc chủ chốt trong việc phục vụ cộng đồng khi quy hoạch. Những nguyên tắc này là gì, hãy cùng làm rõ trong bài viết sau!

1. “Ưu tiên người đi bộ” khi thiết kế công trình công cộng

Nguyên tắc “ưu tiên người đi bộ” là một yếu tố then chốt trong quá trình thiết kế công trình công cộng cho khu phố. Khi xem xét các phương án thiết kế, việc đảm bảo sự thuận tiện, an toàn và thoải mái cho người đi bộ luôn được ưu tiên hàng đầu. Điều này bao gồm việc tạo ra các hành lang đi bộ rộng rãi, dễ dàng tiếp cận và không gian mở cho người đi bộ di chuyển. Các đường dành riêng cho người đi bộ cần được bố trí linh hoạt và tiện lợi, hạn chế giao thông ô tô qua lại để tăng tính an toàn cho người đi bộ.

Đặc biệt, việc sử dụng các biện pháp “giảm nhịp” giao thông như đặt chướng ngại vật hoặc giảm tốc độ xe cũng là một phần không thể thiếu trong quá trình thiết kế. Chưa hết, việc cải thiện không gian xanh và cung cấp các điểm dừng nghỉ, ghế ngồi cũng là những yếu tố quan trọng giúp tạo ra một môi trường thu hút và thoải mái hơn cho mọi người.

2. Các công trình công cộng cần có vị trí phù hợp và tiếp cận dễ dàng 

Trong quá trình thiết kế không gian công cộng ở đô thị, nguyên tắc về tính khả dụng và vị trí phù hợp đóng vai trò quan trọng. Đảm bảo tính khả dụng của không gian công cộng đồng nghĩa với việc tạo điều kiện thuận lợi và dễ tiếp cận cho mọi người sử dụng, từ cư dân đến du khách. 

Ví du:

• Những khu vui chơi nên ở gần khu vực trẻ em sinh sống, các khu tập thể dục thể thao ngoài trời không quá xa các hộ gia đình có người lớn tuổi
• Công viên nên được xây dựng ở trung tâm thành phố, gần các khu dân cư và trường học, tạo điều kiện thuận lợi cho cư dân địa phương và học sinh có thể dễ dàng tiếp cận
• Các khu chợ nên nằm ở trung tâm kinh doanh của thành phố, gần các trạm giao thông công cộng và khu dân cư đông đúc, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân trong khu vực và du khách dễ ghé mua
• Quảng trường công cộng nằm gần bờ sông hoặc hồ nước, có đường dẫn từ khu vực dân cư lân cận,…

Một không gian công cộng có vị trí tiện lợi và dễ sử dụng sẽ thu hút nhiều người, tạo nên một môi trường sống sôi động. Các hoạt động hàng ngày và xã hội diễn ra trong không gian công cộng được thực hiện một cách thuận lợi và hiệu quả.

Để đảm bảo sự thuận lợi về vị trí, địa điểm được chọn phải thu hút được nhiều đối tượng người sử dụng khác nhau. Đồng thời, vị trí này cũng phải có mối liên kết tốt với hệ thống đi bộ trong khu vực đô thị và phù hợp với điều kiện khí hậu địa phương. Chỉ khi vị trí được chọn đúng cách, không gian công cộng mới thực sự phát huy được vai trò của mình trong việc tạo ra một môi trường sống thú vị và bền vững cho khu dân cư.

3. Đẩy mạnh các hoạt động đa dạng trong không gian công cộng

Việc kết hợp nhiều hoạt động đa dạng trong thiết kế công trình công cộng là yếu tố quan trọng nhằm tạo ra một môi trường sống sôi động và đa chiều trong các thành phố. Cụ thể, một không gian có thể tích hợp nhiều loại hoạt động khác nhau như thể thao, văn hóa, giải trí và giáo dục…

Một ví dụ rõ ràng về tính đa dạng hoạt động và kết hợp chức năng trong không gian công cộng là công viên thành phố. Công viên không chỉ là nơi cho các hoạt động thể thao như chạy bộ, đạp xe, và yoga mà còn là nơi tổ chức các sự kiện văn hóa như hòa nhạc ngoài trời, triển lãm nghệ thuật, và buổi hội thảo. Ngoài ra, công viên còn là điểm đến lý tưởng cho các hoạt động giáo dục như các lớp học nghệ thuật hoặc lớp học nấu ăn. 

Những không gian đa hoạt động này thường là địa điểm hấp dẫn thu hút rất nhiều người. Chúng tạo ra cơ hội cho mọi người, bất kể độ tuổi hay sở thích, tham gia và tận hưởng các trải nghiệm mới mẻ. Nó cũng thúc đẩy sự phát triển của văn hóa địa phương, gắn kết cộng đồng và tạo nên một môi trường sống tích cực nơi mọi người có thể kết bạn, phát triển mối quan hệ thân tình giữa cư dân trong khu phố. 

Hơn nữa, việc kết hợp các chức năng khác nhau trong một không gian công cộng cũng giúp tối ưu hóa sử dụng diện tích đất sử dụng, điều đáng cân nhắc trong những khu phố có quy mô nhỏ hoặc thiếu quỹ đất công cộng.  

4. Human Scale – nguyên tắc chủ chốt trong thiết kế công trình công cộng 

Mọi công trình công cộng đều cần đảm bảo nguyên tắc tỷ lệ con người để tạo ra một không gian hài hòa và thoải mái cho cả cộng đồng. Thiết kế không gian công cộng phải được điều chỉnh để khớp với kích thước và nhu cầu của dân cư sinh sống trong khu vực đó. Các quy mô và cơ sở vật chất trong không gian công cộng đều phải được tính toán sao cho tạo ra một môi trường thân thiện và dễ tiếp cận. 

Một ví dụ cụ thể về nguyên tắc tỷ lệ con người trong thiết kế không gian công cộng là việc cải thiện bố trí của các băng ghế trong các công viên hoặc quảng trường. Thay vì sắp xếp băng ghế theo hình thức đối diện nhau, các nhà thiết kế có thể sắp xếp chúng để hướng về một hướng chung, tạo điều kiện cho người ngồi có thể nhìn thấy nhau và dễ dàng giao tiếp. Điều này tạo ra một không gian thoải mái và thân thiện, khuyến khích sự tương tác xã hội giữa mọi người. 

Hoặc việc thiết kế các quầy bar hoặc quán cà phê với chiều cao và bố trí phù hợp giúp tạo ra một môi trường thích hợp cho các cuộc trò chuyện và giao lưu. Bằng cách này, nguyên tắc tỷ lệ con người không chỉ tạo ra không gian hài hòa mà còn thúc đẩy sự kết nối và giao tiếp.

Để đảm bảo Human Scale – không gian phù hợp với kích thước con người, cần nắm rõ hai yếu tố chính: 

• Quãng nhìn xã hội – từ 0 đến 100 mét: Người có thể nhìn thấy những người khác và nhận ra rằng họ là con người ở khoảng cách từ 1/2 đến 1 km, tùy thuộc vào các yếu tố như nền, ánh sáng, và đặc biệt là việc những người đó có đang di chuyển hay không.
• Khoảng cách xã hội – từ 0 đến 3,75 mét: Đây là khoảng cách để giao tiếp thông thường giữa bạn bè, người quen, hàng xóm, đồng nghiệp, và những người khác. 

5. Tôn vinh bản sắc khu phố trong kiến trúc công trình công cộng 

Văn hóa và bản sắc là yếu tố không thể thiếu khi xem xét về thiết kế công trình công cộng trong xã hội đương đại. Khi các không gian công cộng mang đậm bản sắc riêng, chúng sẽ thu hút nhiều người đến và đóng góp vào việc phát triển văn hóa đô thị. Sự độc đáo và phong cách của thiết kế hoặc cảnh quan văn hóa và lịch sử có thể làm cho một không gian công cộng không chỉ là nơi giao tiếp mà còn trở thành biểu tượng hoặc dấu ấn văn hóa của thành phố.

Có nhiều cách khác nhau để tăng cường bản sắc của không gian công cộng. Các nhà quy hoạch có thể xây dựng một công trình văn hóa đậm bản sắc khu phố. Một số khác cho rằng sự kết hợp giữa văn hóa lịch sử và lối sống hiện đại là lựa chọn tốt nhất.

Hoặc nếu khu phố đã có những địa danh đặc trưng cũ, có thể tận dụng để mở rộng, trùng tu, tích hợp nhiều hoạt động xung quanh công trình đó. Nên nhớ rằng văn hóa và lịch sử không thể tách rời, và những nhà thiết kế có thể kết hợp di sản lịch sử với các yếu tố hiện đại một cách hợp lý.

Việc thiết kế các công trình công cộng cho khu phố không chỉ là về việc xây dựng các công trình vật chất mà còn là về việc tạo ra những không gian sống, hòa mình vào bức tranh văn hóa đa dạng và phong phú của cộng đồng. Chúng ta cần tôn trọng và hợp nhất các yếu tố văn hóa, lịch sử và địa phương để tạo ra những không gian công cộng đa chiều, phản ánh bản sắc và tính nhân văn của mỗi khu vực. Chỉ khi đó, ta mới có thể xây dựng những khu phố sống động, thú vị và ý nghĩa cho cộng đồng.

Có thể bạn quan tâm: 

• 10 nguyên tắc trong thiết kế công trình và không gian công cộng
• Các nhóm công trình công cộng trong phát triển đô thị